Zdjęcie: Ewa Kutyła
Ludwik Przybyłko
Pola aktywności: lekarz i akuszer, członek Urzędu Lekarskiego guberni kieleckiej i radomskiej, autor kompendium dotyczącego wrodzonych nieprawidłowości anatomicznych człowieka
Data urodzenia: 1812-08-25
Data śmierci: 1846-04-01
Biografia
Ludwik Przybyłko (1812-1846) pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej herbu Grzymała. Jego przodkowie tytułowali się von Przybyłek i posiadali dobra międzyinnymi na Litwie i Białorusi. On sam urodził się 25.VIII.1812 r. w Winnicy w obwodzie stopnickim. Ojciec Ludwika Jan był lekarzem w Sandomierzu, a matka Katarzyna była siostrą Antoniego Matakiewicza - prawnika, dziekana Wydziału Prawa i rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego. Miał młodszego o cztery lata brata Antoniego, którym opiekował się po przedwczesnej śmierci rodziców, zmarłych jeszcze przed uzyskaniem pełnoletniości przez Ludwika.
Po ukończeniu we wrześniu 1829 r. Gimnazjum Państwowego nr 2 w Lublinie i zdaniu egzaminu dojrzałości, w wieku osiemnastu lat, zapisał się na Wydział Lekarski Uniwersytetu Warszawskiego. Złożył też wymagane prawem tzw. „świadectwo ubóstwa” potwierdzające jego trudną sytuację materialną. Brak środków materialnych oraz możliwość skorzystania z pomocy usytuowanego wuja spowodowały, że po dwóch latach studiów w Warszawie przeniósł się do Krakowa, gdzie w latach 1832-1836 kontynuował studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. W wieku 25 lat napisał pierwszy doktorat z medycyny. Praca napisana piękną łaciną, świadczy o biegłej znajomości tego języka i wielkiej erudycji autora. Dedykował ją swojemu wujowi i protektorowi Antoniemu Matakiewiczowi. Nosiła ona tytuł: „De pravo organorum situ” (O nieprawidłowym ułożeniu narządów). Obrona dysertacji odbyła się 20.VI.1837 r. Jej opiekunami naukowymi byli profesorowie, luminarze ówczesnej polskiej medycyny: Ludwik Bierkowski i Józef Brodowicz, dziekan Wydziału Lekarskiego UJ. Doktorat wydany był w drukarni Stanisława Gieszkowskiego w Krakowie. Ludwik Przybyłko był pierwszym polskim autorem i jednym z pierwszych w świecie, który opisał przepuklinę przeponową u noworodka. Wśród wielu innych treści zawartych w omawianej dysertacji doktorskiej, Ludwik Przybyłko wymienił również wrodzone anomalie ułożenia serca, przełożenie wielkich pni tętniczych, rozszczep kręgosłupa i - jako jeden z pierwszych w świecie - omówił zaburzenia koordynacji ruchowej (w tym leworęczność). Praca ta stanowiła kompendium ówczesnej wiedzy na temat wrodzonych nieprawidłowości anatomicznych człowieka. Prof. J. Skalski, współczesny kardiochirurg i historyk medycyny, umieścił ją na 38 miejscu wśród 68 najważniejszych wydarzeń w historii kardiologii od starożytności do końca XIX w.
Po uzyskaniu rok później kolejnego doktoratu, tym razem z chirurgii, i nostryfikacji go w Charkowie, Ludwik Przybyłko zrezygnował z pracy naukowej i zajął się praktyką zawodową. Porzucenie działalność naukowej na rzecz pracy zarobkowej spowodowane było trudną sytuacją materialną. Był już wtedy żonaty z Walerią Kożuchowską i miał pod opieką młodszego brata. Po zdaniu dodatkowych egzaminów wymaganych przez władze carskie - jako lekarz „VIII klasy na urzędzie” - uzyskał zgodę na pracę w Królestwie Polskim. W dniu 12.IX.1840 r. objął funkcję lekarza obwodowego w Kielcach, został również członkiem Urzędu Lekarskiego guberni kieleckiej. Funkcję tę pełnił w latach 1842-1844. Oprócz pełnionych funkcji administracyjnych Ludwik Przybyłko zajął się również praktyką zawodową w szpitalu miejskim w Kielcach. W dniu 29.XII.1841 r. objął stanowisko ordynatora w Szpitalu św. Aleksandra w Kielcach. Po kolejnej reorganizacji administracyjnej w Królestwie Polskim i utworzeniu guberni radomskiej przeniósł się z rodziną do Radomia, gdzie przejął obowiązki akuszera gubernialnego oraz członka Urzędu Lekarskiego. Pracował również w szpitalu św. Aleksandra i prowadził prywatną praktyką lekarską.
Zmarł 1.IV.1846 r. w Radomiu w wieku 34 lat i został pochowany na starym cmentarzu Radomia przy dawnym Trakcie Starokrakowskim (obecnie ul. Bolesława Limanowskiego).
W opublikowanych wspomnieniach pośmiertnych kryjący się pod inicjałami W.S autor napisał: „(…) W ciągu zawodu swego i służby, nie tylko wypełniał to, czego po nim Urząd i powołanie wymagały, ale nadto (…) tam jeszcze powinności dla siebie znajdował, gdzie tylko ludzkość jego potrzebowała pomocy; i to właśnie poświęcenie się bezgranic, zachwiało jego zdrowiem i przerwało pasmo dni jego użytecznych”. Grób Ludwika Przybyłki nie zachował się. Pozostała jedynie żeliwna tablica inskrypcyjna w kwaterze 4A, w kształcie tarczy herbowej, wspartej na ażurowym trzonie. Jest to jedyny tego typu nagrobek na cmentarzu przy ul. Limanowskiego w Radomiu.
Bibliografia
Archiwum Państwowe w Radomiu, Akta urzędu lek. gub. radomskiej, sygn. 10d, s. 18.
W. Fałdowicz, Sylwetki zasłużonych lekarzy radomskich w XIX w., "Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego", T. XIX, z. 1, Radom 1982.
L. Gąsiorowski, Zbiór wiadomości do historii sztuki lekarskiej w Polsce, T. IV, Poznań 1855, s. 231.
S. Koba, Z historii lecznictwa kieleckiego, Kielce 1973, s. 119.
"Kurier Warszawski", 1845, nr 191, s. 626-627.
"Kurier Warszawski", 1846, nr 98, s. 460-461.
J. Skalski, D. Popłacz, I. Kovalenko, Wrodzona wada serca w situs inversus w dawnym polskim piśmiennictwie medycznym, "Oddział Kardiochirurgii Dziecięcej Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu", 2003, T. 10, nr 5, s. 587-594.
J. Skalski, I. Kovalenko, I. Haponiuk B. Turczyński, Pierwszy polski opis przepukliny przeponowej oraz wad ułożenia narządów, "Archiwum Historii Filozofii Medycyny", 2001, T. 64, z. 2/3, s. 159-173.
J. Skalski, Polscy pionierzy badań serca, "Kwartalnik Śląskiego Centrum Chorób Serca - Szlachetne Zdrowie", 2005, nr 8.
P. Szarejko, Słownik lekarzy polskich XIX w., Warszawa 1995, T. 3, s. 365.
B. Turczyński, Dzieje badań nad wrodzoną przepukliną przeponową. Krótki rys historyczny i akcent polski – zapomniany doktorat Ludwika Przybyłki z 1837 r., "Polski Przegląd Chirurgiczny", 2000, nr 72, 11, s. 1074-1090.
Autor: Janusz Wieczorek
