Zdjęcie: Marta Trojanowska
Maria Teresa Kośmińska-Wójtowicz, z domu Skrzyniarz
Data urodzenia: 1937-10-02
Data śmierci: 2025-05-22
Biografia
Urodziła się 2 października 1937 r. w Radomiu. Była córką Stanisława i Ireny ze Stankiewiczów. We wczesnym dzieciństwie mieszkała z rodzicami w Suchedniowie. Podczas okupacji hitlerowskiej, w 1943 r., rodzina przeniosła się do Radomia, gdzie rozpoczęła edukację w szkole podstawowej, a następnie w Liceum Ogólnokształcącym im. M. Konopnickiej w Radomiu (wówczas Szkoła Podstawowa i Liceum Ogólnokształcące nr 4 w Radomiu). Już w tym czasie wykazała się aktywnością społeczną, należąc i działając w organizacjach młodzieżowych i stowarzyszeniach, m.in. Związku Młodzieży Polskiej, w którym pełniła funkcję sekretarki (w roku szkolnym 1954/55) oraz kole krajoznawczym, którego przewodniczącą była przez dwa lata. W maju 1955 r. zdała z wynikiem bardzo dobrym egzamin dojrzałości. Następnie została przyjęta do Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie na wydział geograficzno-biologiczny. Tutaj również wykazywała się aktywnością społeczną, działając w Związku Studentów Polskich oraz PTTK. Złe warunki materialne zmusiły ją do zakończenia edukacji na drugim roku studiów i powrotu do Radomia, gdzie 1 września 1957 r., w wieku 20 lat, podjęła pracę w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Radomiu. 10 września 1957 r. została zatrudniona na stanowisko kierowniczki Filii Dziecięcej Miejskiej Biblioteki Publicznej. W 1958 r. została kierowniczką czytelni, a w 1960 r. przyjęła stanowisko instruktorki (praca ta polegała m.in. na wizytowaniu innych bibliotek i filii). Wykształcenie bibliotekarskie zdobyła w Państwowym Ośrodku Kształcenia Bibliotekarzy w Jarocinie w 1960 r. (kurs instrukcyjno-metodyczny) oraz w Państwowym Ośrodku Kształcenia Korespondencyjnego Bibliotekarzy w 1959/60. W 1966 r. ukończyła także Państwowe Zaoczne Studium Oświaty i Kultury Dorosłych (równorzędne z wykształceniem niepełnym wyższym zawodowym). Jej praca dyplomowa, pisana pod kierunkiem doc. dr. Józefa Kropały, została poświęcona radomskiej bibliotece (Działalność Miejskiej Biblioteki Publicznej w Radomiu jako wyraz wielokierunkowej pracy w środowisku). W tym samym roku wyszła za mąż za Janusza Kośmińskiego.
W 1975 r. została kierowniczką działu udostępniania. Do jej obowiązków należało m.in. sprawowanie nadzoru ogólnego i merytorycznego nad całokształtem filii bibliotecznych na terenie miasta. Organizowała różne formy pracy z czytelnikiem (m.in. spotkania autorskie, konkursy), czuwała nad sprawami lokalowymi i wyposażeniem placówek.
Cały czas pozostawała także aktywna społecznie, udzielając się m.in. w Komisji Rewizyjnej Zarządu Okręgu Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
Maria Kośmińska była bibliotekarką znaną z wprowadzania nowych rozwiązań organizacyjnych, aktywnie uczestnicząc i kreując życie kulturalne miasta. Współorganizowała Radomskie Wiosny Literackie, była także pomysłodawczynią i koordynatorką Młodzieżowej Akademii Kultury (MAK), czyli konkursu na recenzje książek, który organizowała od 1990 r., współpracując przy jego organizacji z Joanną Papuzińską. Po odejściu na emeryturę w 1992 r. nadal czuwała nad przebiegiem kolejnych edycji konkursu, czyniąc z niego cenną
i rozpoznawalną na kulturalnej mapie miasta inicjatywę.
Była także związana z czasopismem „Bibliotekarz Radomski”, który wychodził od 1993 r. Działała w redakcji pisma (sekretarz redakcji w latach 1996-1998), pisała artykuły i uczestniczyła w procesie ręcznego składu. Na jego łamach dbała także o pamięć po zmarłych bibliotekarzach i bibliotekarkach, pisząc wspomnieniowe artykuły. Pisała również artykuły do czasopisma „Guliwer”. Uczestniczyła w pracach redakcyjnych przy wydawnictwach bibliotecznych (m.in. bibliografie regionalne, wydawnictwa okolicznościowe Radomskiej Wiosny Literackiej, informatory). Była także popularyzatorką postaci Sługi Bożej Wandy Malczewskiej. Dzięki niej wyszło wydawnictwo „Na pożytek drugim.
Rzecz o Wandzie Malczewskiej”, a w wyniku kontaktów z Muzeum Polskiego Modlitewnika im. Wandy Malczewskiej w Parznie, radomianie mogli oglądać w 2013 r. wystawę modlitewników „Habent fata Sue libelli” w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Radomiu.
W wydanym w 1996 r. z okazji Dni Radomia wydawnictwie Radom – miasto wspomnień, będącym pokłosiem konkursu prozatorskiego na wspomnienia o Radomiu, znalazł się szkic „Spotkanie z Agnieszką” jej autorstwa, który zajął trzecie miejsce.
Maria Kośmińska-Wójtowicz zapoczątkowała także tworzenie bibliografii retrospektywnej, tworząc w programie MAK bibliografię z prasy ogólnopolskiej XIX w.
W latach 1996-1998 ponownie została zatrudniona w bibliotece, a po 1998 roku współpracowała z tą instytucją jako wolontariuszka. Jednocześnie działała w bibliotece parafialnej przy parafii Matki Bożej Miłosierdzia w Radomiu na osiedlu XV-lecia, którą sama założyła w 1986 r. Szybko stała się „legendą tego miejsca”. W 2021 r. księgozbiór biblioteki wynosił 14 tyś woluminów, obejmujących głównie literaturę religijną. Z biblioteki mogli korzystać wszyscy, nie tylko parafianie. Świadectwem działań w tym miejscu są prowadzone przez Marię Kośmińską-Wójtowicz kroniki biblioteki. Biblioteka parafialna była także przez lata jednym z punktów wymiany książki mówionej ze zbiorów MBP.
Wolontariuszką w radomskiej książnicy była niemal do końca swoich dni, wykonując bibliografię z czasopism XIX-wiecznych i tropiąc w niej radomskie wątki.
Ukoronowaniem jej społecznej pracy było przyznanie w 2022 r. Nagrody im. Wandy Malczewskiej w dowód uznania za działalność społeczną, edukacyjną i religijną.
Nagroda ta była wówczas przyznawana pierwszy raz w swojej historii.
Maria Kośmińska-Wójtowicz miała jednocześnie wielką pasję pozazawodową – było nią tkactwo. Utkała wiele gobelinów, którymi obdarzała znajomych i przyjaciół, a także eksponowała w bibliotece parafialnej. Jedna z wielkoformatowych prac wisi do dzisiaj w Bibliotece Borki (filia nr 9 MBP). Kolekcjonowała także figurki kotów. Miała syna Janusza oraz wnuki: Judytę i Jakuba.
Zmarła 22 maja 2025 r. Została pochowana na cmentarzu rzymskokatolickim w Radomiu (4A/13/3).
Odznaczenia, nominacje i nagrody:
1977 r. – odznaka Zasłużony Działacz Kultury
1983 r. – odznaka Zasłużony dla Województwa Radomskiego
1993 r. – Honorowa Odznaka Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich
1996 r. – Złoty Krzyż Zasługi
2010 r. – nominacja do Nagrody św. Kazimierza,
2021 r. – Medal Miłosierdzia przyznawanym przez Kapitułę Ostrobramską w Skarżysku-Kamiennej
2022 r. – Nagroda im. Wandy Malczewskiej
Bibliografia
Materiały archiwalne z archiwum zakładowego Miejskiej Biblioteki Publicznej w Radomiu
Czytać, czytać i jeszcze raz czytać…, „Panorama Radomska” 2011, nr 7, s. 1,3.
AKA, Bibliotekarka z wiarą, „Gazeta Radomska” 2022, nr 81, s. 2.
Z. Niemirski, Nagroda im. Wandy Malczewskiej, „Gość Niedzielny” 2022, nr 20(832), dodatek Gość Radomski AVE”, s. I.
Autor: Marta Trojanowska
