Zdjęcie: Artur Błaszczyk
Karol Franciszek Hoppen
Pola aktywności: aptekarz, kolekcjoner, botanik i malarz
Data urodzenia: 1789
Data śmierci: 1849-12-26
Biografia
Był synem Jana Samuela Hoppena (26 VIII - 7 II 1821) herbu Nabram i Marianny z Baczków. Rodzina Hoppenów przybyła do Radomia pod koniec XVIII wieku z terenu Litwy. Fakt, że ojciec Karola znał oprócz języka polskiego język niemiecki, może świadczyć o jego pochodzeniu ze spolonizowanej rodziny z obszaru Kurlandii lub Inflant. Jako farmaceuta założył w Radomiu pierwszą profesjonalną aptekę. Był również wiceburmistrzem i prezesem Rady Municypalnej Radomia, a prywatnie zajmował sią malarstwem.
Wychowany w takiej atmosferze rodzinnej Karol po ukończeniu w Radomiu Kolegium oo. Pijarów (Gimnazjum Rządowe Męskie) w dniu 27 kwietnia 1814 roku zapisał się na Wydział Farmacji w Królewskim Uniwersytecie Warszawskim. Jako student pochodzący z zamożnej rodziny nie musiał składać wymaganego prawem świadectwa ubóstwa. Z bliżej nie znanych nam powodów „po półroczu oddalił się, potem wrócił do nauk”. Ostatecznie studia ukończył w dniu 29 marca 1818 roku uzyskując dyplom i tytuł magistra farmacji. Po śmierci ojca w 1821 roku objął aptekę, którą prowadził przez 23 lata aż do 1844 roku. Ożenił się w dniu 13 stycznia 1828 roku po uprzednim zawarciu umowy przedślubnej z Apolonią Rodziewicz, urodzoną w Wolanowie i zamieszkałą w Orońsku „przy rodzicach”. Apolonia była córką Wincentego Rodziewicza, dziedzica dóbr Orońska i Mazowszan oraz obywatela miasta Radomia i właściciela kamienicy u zbiegu dawnych ulic Długiej (obecnie Traugutta 62) i Lubelskiej (obecnie Żeromskiego). Ślub miał miejsce w Kowali Stępocinie. Małżeństwo Hoppenów doczekało się córki Michaliny (1835-1902), która wyszła za mąż za Józefa Elżanowskiego, nauczyciela Gimnazjum Gubernialnego w Radomiu. Po kilku latach małżeństwa przeprowadził rozwód i ożenił się z Wiktorią z Jelonków.
Karol Franciszek odziedziczył po ojcu nie tylko aptekę, ale również talent i zamiłowanie do sztuk plastycznych. Często wyjeżdżał za granicę. Przebywał w Rzymie, Szwajcarii i Dreźnie, gdzie zwiedzał galerie obrazów wzbogacając swą wiedzę o sztuce. W dniu 4 września 1838 roku, jako drugi Polak i dwudziesty siódmy turysta, stanął na najwyższym szczycie Alp Mont-Blanc. Pobyt w Radomiu dzielił pomiędzy pracą w aptece a pracownią malarską urządzoną nad nią. Jako aptekarz Karol Hoppen wykazał się wielką wiedzą, którą stale pogłębiał prenumerując fachowe pisma krajowe i zagraniczne. Otrzymał wiele pochwał od władz Królestwa Polskiego za wzorowe prowadzenie apteki. Był też asesorem farmacji w Guberni Sandomierskiej oraz członkiem Kolegium Kościelnego Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Radomiu. Wiele czasu poświęcił pracy społecznej na rzecz miasta: był organizatorem biblioteki przy Resursie Obywatelskiej, wspierał licznymi datkami dobroczynność a nawet opracował specjalną metodę wyrabiania dachówki. Z okazji otwarcia w 1828 roku Szpitala św. Aleksandra zobowiązał się przez rok dostarczać mu bezpłatnie lekarstwa, a w dalszych latach - za połowę ceny. W dniu 17 lutego 1831 roku pod białą flagą stał na czele grupy mieszczan prosząc carskiego gen. Dellingshausena o oszczędzenie miasta przed rabunkiem i zniszczeniami ze strony wojsk rosyjskich. W 1844 roku po śmierci matki sprzedał aptekę i poświęcił się wyłącznie malarstwu.
W swojej twórczości podejmował tematy religijne, historyczne i pejzaże. W 1839 roku jego dzieło „Przemienienie Pańskie” umieszczone zostało w ołtarzu kościoła farnego w Radomiu. W 1841 roku ofiarował kościołowi ewangelickiemu w Radomiu dzieło „Chrzest Chrystusa”. Obraz ten zachował się w Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu. W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajdują się dwa rysunki jego autorstwa poświęcone porwaniu Heleny. Hoppen nie tylko sam tworzył, ale również kolekcjonował obrazy dawnych i współczesnych mu mistrzów. W jego galerii można było zobaczyć prace Ferdynanda Dietricha, Giovani Battisty Casanovy i Rafaela Santiego. Kolekcja Karola Hoppena liczyła co najmniej dwieście trzydzieści obrazów i około dwóch tysięcy pięciuset sztychów i rysunków, nie licząc sreber i bogatego księgozbioru (pełny inwentarz kolekcji znajduje się w zbiorach Archiwum Państwowego w Radomiu). Niestety po śmierci właściciela zbiory zostały rozproszone.
Karol Hoppen zmarł na atak serca 26 grudnia 1849 roku w Radomiu. Pochowany został na cmentarzu ewangelicko-augsburskim. Jego imię nosi jedna z ulic Radomia.
Bibliografia
Archiwum Parafii Ewangelicka-Augsburskiej w Radomiu, T. II, Akt zgonu Karola Hoppena, nr 68, k. 137.
W. Drewnowska, Sylwetki malarzy radomskich, [w:] Radom. Szkice z dziejów miasta, red. J. Jędrzejewicz, Warszawa 1961, s. 211-212.
K. Estreicher, Bibliografia polska XIX stulecia, T. II, Kraków 1874, s. 147 - Opis wejścia na górę Mont-Blanc (Rękopis)
R. Gerber, Studenci Uniwersytetu Warszawskiego 1808-1831: Słownik biograficzny, Wrocław 1977 s. 284.
L. Holtzer, Karol Franciszek Hoppen 1798-1849, "Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego", T. XII, Radom 1975, z.1-2, s. 189.
W. Kalinowski, Zabudowa rynku radomskiego na przełomie XVIII i XIX wieku, "Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego", T. VI, z. 4, s. 51.
W. M. Kowalik, Karol Hoppen, artysta-kolekcjoner, "Wczoraj i Dziś Radomia", 1999, nr 2, s. 22-27.
W. M. Kowalik, Księgozbiór Hoppenów, "Bibliotekarz Radomski", 2000, R. VIII, nr 3, s. 51.
Kronika parafii ewangelicko-augsburskiej w Radomiu, [w:] Ewangelicy w Radomiu i w regionie radomskim w XVI-XX wieku - Studia i materiały, red. Kłaczkowa, Radom 2006, s. 123-124.
"Kurier Warszawski", nr 13 z dnia 14 stycznia, Rok 1850, s. 70.
"Kurier Warszawski", nr 10 z dnia 11 stycznia, Rok 1842, s. 50.
"Kurier Warszawski", nr 5 z dnia 5 stycznia, Rok 1850, s. 24.
K. Latawiec, S. Piątkowski, Dzieje Radomia, T. II, Radom 2023, s. 36, 117, 151-152, 170.
J. Luboński, Monografia historyczna miasta Radomia, Radom 1907, s. 161-165.
E. Rastowiecki, Słownik malarzów polskich tudzież obcych w Polsce osiadłych lub czasowo w niej przebywających, T. 1, Warszaw 1850, s.19, 37, 41, 46, 183.
J. Sekulski, Encyklopedia Radomia, Radom 2012, s. 102.
B. Stępniewska, Karol Hoppen - zapomniany malarz radomski, "Ziemia Kielecka", 1957, nr 8, s. 3.
B. Stępniewska, Z przeszłości aptek Radomskich, [w:] Radom. Szkice z dziejów miasta, red. J. Jędrzejewicz, Warszawa 1961, s. 145.
Świętokrzyski Słownik Biograficzny, red. J. Szczepański, Kielce 2009, s. 188.
Wiadomości Krajowe, "Polak Sumienny. Pismo Codzienne", nr 73 z dnia 9 marca, Rok 1831.
Sz. Wykrota, Jest taka ulica: Karola Hoppena, cozadzień.pl, -05-1020.
Sz. Wykrota, Kamienica Hoppena: Spacerkiem po mieście, cozadzień.pl, 20-05-09.
Ze starych metryk, "AVE - pismo diecezji radomskiej" 1993-2006, nr 5(84), s.13, w: AWE Gość Radomski (wkładka do Gościa Niedzielnego).
Autor: Janusz Wieczorek
